İSLAMDA ADAM ÖLDÜRMENİN CEZASI

DELİL:

“Ey iman edenler! Öldürülenler hakkında size kısas farz kılındı. Hüre karşı hür, köleye karşı köle, kadına karşı kadın kısas edilir. Ancak öldüren kimse, kardeşi (öldürülenin vârisi, velisi) tarafından affedilirse, aklın ve dinin gereklerine uygun yol izlemek ve güzellikle diyet ödemek gerekir. Bu, Rabbinizden bir hafifletme ve rahmettir. Bundan sonra tecavüzde bulunana elem dolu bir azap vardır.”

“Ey akıl sahipleri! Kısasta sizin için hayat vardır. Umulur ki (bu hükme uyarak) korunursunuz.”( BAKARA SURESİ  178/179)

Kişi birini öldürür veya yaralarsa kendisine de aynı şekilde kısas yapılır.Fakat varisler isterse suçluyu affedip diyet de alabilir.Bu ikinci yol teşvik edilmiştir.

Yanlışlıkla adam öldürmenin cezası aşağıdaki ayette belirtilmiştir:

"Bir mü’minin bir mü’mini öldürmesi olacak şey değildir. Ancak yanlışlıkla olması başka. Kim bir mü’mini yanlışlıkla öldürürse, bir mü’min köleyi azad etmesi ve bağışlamadıkları sürece ailesine diyet ödemesi gerekir. (Öldürülen kimse) mü’min olur ve düşmanınız olan bir topluluktan bulunursa, mü’min bir köle azad etmek gerekir. Eğer sizinle kendileri arasında antlaşma bulunan bir topluluktan ise ailesine verilecek bir diyet ve mü’min bir köle azad etmek gerekir. Bunlara imkân bulamayanın, Allah tarafından tövbesinin kabulü için iki ay ard arda oruç tutması gerekir.” -NİSA 92

ŞAHİTLER:

"Erkeklerinizden de iki şahit tutun. Eğer iki erkek bulamazsanız bir erkekle iki kadın (şahit) tutun."Bakara :282 ayetine göre ceza için  şahit gereklidir.

Öldürme dört şekilde olur:

1- Amden (kasten) öldürme

2- Şibh-i amd (kasta benzer öldürme)

3- Hata yoluyla öldürme

4- Hata yerine geçecek bir şekilde öldürme.

ADAM ÖLDÜRMENİN DİYETİ:

İslam hukukçuları, kastı saptamada bazı ölçüler koymuşlardır. Nitekim, eğer fail eylemini, kesici, delici ve parçalayıcı bir aletle işlemişse bu, onda öldürme kastının mevcudiyetini gösterir. Bir bakıma kastın var olup olmadığı, ancak katilin kullandığı vasıtaya bakılarak tespit edilir. Kılıç, bıçak, ok mızrak, keskin taş, sivri ağaç gibi şeyler katil aleti sayılır. Yakarak öldürmek, kasten adam öldürmeye, dayak atarak öldürmek ise, kasıt benzeriyle öldürmeye girer.
Kasden öldürme:

"Kim kasten öldürürse öldürülenin velilerine teslim edilir. Dilerlerse öldürürler dilerlerse diyet alırlar. Bu diyet; otuz tane dört yaşına basmış, otuz tane beş yaşına basmış ve kırk tanesi de gebe olmak üzere (yüz deve) dir. Üzerine anlaştıkları şey ise bu da onlara aittir." Tirmizi, K. Diyet, 1308

Kasda benzer öldürme:

"Dikkat edin! Kasta benzer, hata yoluyla öldürülen kişi, kamçı ile öldürülendir. Bunun diyeti kırk tanesinin yavrusu karnında (hamile) olmak üzere yüz devedir." Ebu Davud, K. Diyet, 3973

Ebu Davud'un Abdullah bin Amr (ra)'dan rivayet ettiği  hadis: "Kasde benzer bir hata İle (yumrukla vurdun adam öldü) adam öldürenin diyeti yüz devedir. Bu yüz deveden kırk tanesinin de hamile' olmaları şarttır."Kurtubî. tefsir. C. 5. S. 229.

Hata ile öldürme: ( Eylemde kişinin iradesi var)

Ör: "Ava atış yaparken öldürme , geri geri giderken arabayla adamı ezme."

Böylesi bir durumda fidye olarak yüz deve vermesi ve bir köle azat etmesi, şayet bunları bulamazsa peş peşe iki ay oruç tutması gerekir.

Hata yerine geçecek şekilde öldürme: (Eylemde kişinin iradesi yok)

Ör: Uyuyan bir kimsenin bir başka kişinin üzerine düşerek onu öldürmesi veya yüksek bir yerden düşmesi ve üzerine düştüğü kişiyi öldürmesi veya tökezleme sonucunda bir şahsın üzerine düşmesi ve onu öldürmesi veya bir silah ile oynarken silahtan çıkan kurşunun bir kişiye isabet ederek onu öldürmesi veya arabaya ait bir parçanın kırılmasıyla kontrolün şoförün elinde çıkması sonucunda bir şahsı öldürmesi.

Fidye olarak yüz deve fidye verilmesi, keffaret olarak da bir köle azat edilmesi gerekir. Bunları yapamazsa peş peşe iki ay oruç tutması gereklidir.

ÖLDÜRENE YARDIM ETME

Darakutni İbni Ömer'den şunu tahric etmektedir:

Nebi  dedi ki: "Bir adam birisini yakalar ve bir başkası da onu öldürürse; öldüren öldürülür, yakalayan ise hapsedilir."

KISAS DİYETİNİN  PARA KARŞILIĞI

Parasal diyetin miktarı ise; altında bin dinar, gümüşte ise on iki bin dirhemdir.(on bin dirhem diyen de vardır)

Diyetin altına göre verileceğinin delili Nesei'nin Ebu Bekir b. Muhammed b. Amr b. Hazm'dan onun da babasından ve dedesinden yaptığı şu rivayettir:

 "Altın sahiplerine bin dinar"

Diyetin gümüş ile ödenebileceğinin delili ise İkrime'nin İbni Abbas'tan yaptığı şu rivayettir: "Rasulullah zamanında bir adam bir başka adamı öldürdü ve Nebi de oniki bin (dirhem diyet) tespit etti."(Nesei K. Kasame, 4721; Ebu Davud K. Diyat, 3940; Darimi K. Diyat, 2257)

Dolayısıyla öldürülen kimsenin diyeti ya bin dinar altın olarak ya da on ikibin dirhem gümüş olarak ödenmesi gerekir. allahdostuseyyid.Nassın altın ve gümüş ifadelerini kullanarak gelmiş olmasından dolayı bunun dışında bir başka nakitle ödenemez. Bu hususta nassa bağlı kalmak lazımdır. (Ödenir diyen de vardır)

Şer’î dinar, 4,25 gram altın ağırlığındadır. Bu, aynı zamanda şer’î miskalin de ağırlığıdır. Şer’î dirhem ise,2,975 gram gümüş ağırlığındadır.Buna göre öldürülen kimsenin diyeti altın cinsinden, 4250 gram altındır. 

Gümüş olarak ise 35700 gram gümüştür.Günümüzde kullanılan kağıt para olarak bu diyet ya;bin dinar altının değeri olan 4250 gram altın karşılığı yada on iki bin dirhem gümüşün değeri olan 35700 gram gümüş karlığı ödenmesi gereklidir.

Ayrıca imameynin görüşü olarak 200 sığır veya 1000 koyun da  diyet olarak kullanılabilir.Bknz:Ebu Davud, K. Diyet, 3938

KADININ DİYETİ:

Kadının diyetinin erkeğin yarısı olduğu söylenmektedir.("Müslümanalrın kanları eşittir.""Mümin bir can için 100 deve vardır "hadislerini delil gösterenler bu görüşe karşı çıkmaktadır)Diyet ödeyemeyenin tam diyet için iki ay oruç tutacağı söylenmektedir.

KÖLENİN DİYETİ:
Kölenin diyeti sahibinin kendisi için ödemiş olduğu bedelidir.Fakat bu hür diyetini geçemez ve Eğer onun kıymeti hür bir insanın diyetine, cariyenin kıymeti de hür kadının diyetine ulaşırsa, o zaman kölenin ve cariyenin diyetlerinden -kölelik rütbesinin hürriyet rütbesinden aşağı olduğunu belirtmek için- on dirhem azaltılır.

KAFİRİN VE ZIMNİNİN DİYETİ:
İslam devletiyle anlaşmalı kafirler kısasta müslümanlarla eşit haklara sahiptir.İslam devletiyle anlaşması bulunmayan fakat savaşta da bulunmayan kafir için yarı diyet söz konusudur .allahdostuseyyid.Böyle kafirin diyeti müslümanın yarısıdır. Savaş halindeki kafir ise öldürülür kısas ve diyet yoktur.


MECUSİ, PUTPEREST VE ATEİSTİN DİYETİ:
Mecûsinin diyeti müslümanın diyetinin onda birinin üçte ikisidir.(Şafii)

CENİNİN DİYETİ

Hamile bir kadına vurulur ve aldığı darbe nedeniyle de karnındaki cenin düşürürse; düşen cenin ister ölmüş olsun isterse ölmemiş olsun, vuran kimsenin, ceninin diyetini ödemesi gerekir. Ceninin diyeti  ğurre yani erkek veya kadın köledir. Erkek veya kadın köle bulunmazsa on deve ödenmesi gerekir.

"Cenin diyeti olarak ğurre: erkek veya kadın köle ödenmesine hükmetti." Buhari, K. Diyet, 6399

Erkek veya kadın köle bulunmadığı zaman on deve verilmesi, İbni Asım'dan gelen şu rivayete dayanmaktadır;

"Onun için erkek veya kadın köle vardır. Dedi ki:(Bulamazsa) On deve vardır. Dediler ki: Bunların hiçbirini bulamazsa, Lihyan oğullarının zekatlarından öderiz dedi ve ona yardım etti."Buhari, K. Feraid, 6243

DİYETİN ÖDENME ŞEKLİ 
AKİLE (ERKEK AKRABALAR)

Kasıt ve taammüt bulunmaksızın hata ile adam öldürmede, ölenin diyetinin, ölüme sebebiyet verenin erkek tarafından akrabaları (asabe) arasında veya aşireti, divan ya da meslek ve benzeri mensubu bulunduğu grubu arasında taksim edilmesi kabul edilmiştir. Böyle bir hadisede diyete akl, diyet ödemekle yükümlü olan şahıs veya topluluğa da âkıle denmiştir.Baba ve çocuk ve koca  akileden sayılmaz.

Akile bir bakıma, suçlunun bu suçu işlemesine engel olmadığı için diyet ödemek suretiyle cezalandırılmasıdır. Diyetin bu şekilde akılelerce ödenmesi zorunluluğu, bir bakıma yardım, bir bakıma da cezalandırma niteliğindedir.

"Hüzeyl kabilesinden iki kadından biri diğerini öldürmüştü. Bunlardan her ikisinin de kocası ve birer oğlu vardı. Rasulullah, öldürülen kadının diyetini öldürenin âkilesine yükledi, kocasını ve oğlunu bu külfetten uzak tuttu. Bunun üzerine öldürülenin âkilesi, ölenin mirası da bize aittir dediler. Nebi: Hayır! Mirası kocasına ve çocuğuna aittir, buyurdu."Ebu Davud, K. Diyet, 3962

Akrabası olmayanın diyetini beytülmal öder.Kasden öldürme durumunda ise katilin malından ödeme yapılır.

KASAME:

Kasame, faili meçhul olarak bir kimsenin öldürülmüş olması halinde, ölünün bulunduğu yeri böyle bir fiilin işlenemiyeceği şekilde kontrol edebilecek durumda olanların, bazı şartlar ile diyet ödemeye mecbur olmalarıdır. Öldürülmüş olduğu iddia edilen kimsenin cesedi bir kasabada, bir mahallede, bir evde ses işitilecek kadar bir kasabaya yakın olan veya hiç kimseye ait olmayan bir yerde bulunmuş olmalıdır. Ceset iki kasaba veya iki aşiret arasında bir yerde bulunmuşsa, cesedin daha yakın olduğu kasaba veya aşiret halkı kasameden sorumludur. Faili meçhul öldürme olayında, ölünün bulunduğu toprak sahipleri kasameye tabi tutulurlar. Veli-i kısas, bunlardan elli kişi seçer. Onlar, maktulü öldürmediklerine ve öldüreni de bilmediklerine yemin ederlerse o zaman onlardan diyet alınır. İçlerinden biri yemin etmezse, veli-i kısasın isteğiyle, ikrar veya yemin edilinceye kadar hapsedilir. Veyahut diyet isterse, bütün diyeti onun ödemesine hükmolunur.

Not: Zaruri durumda imkanı olmayanların diyetini beytülmal öder .

Diyet; üç yılda üç taksitte ödenir.